Zorgplicht van de werkgever
28 maart 2023De bouwvrijstelling wordt door de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS) in strijd geacht met het (Europese) natuurbeschermingsrecht. Daarmee komt er per direct een einde aan de bouwvrijstelling. Dat oordeelde de ABRvS in de uitspraak van 2 november 2022 (ECLI:NL:RVS:2022:3159).
Waarom een bouwvrijstelling?
In 2021 wet de Wet natuurbescherming gewijzigd door middel van de wet Stikstofreductie en Natuurverbetering. Er werd een bouwvrijstelling opgenomen, die zou inhouden dat er in het kader van de bepaalde bouwactiviteiten – nu het gaat om tijdelijke uitstoot – geen rekening gehouden hoeft te worden met stikstofdepositie. De wetgever meende dat de hiervoor beschreven vrijstelling niet tot (verdere) aantasting van de Natura 2000-gebieden zou leiden. Het idee daarachter was dat (tijdelijke) uitstoot tijdens de bouwfase zou wegvallen, gelet op de genomen c.q. nog te nemen stikstofmaatregelen vanwege de overheid. Alleen de stikstofneerslag in de gebruiksfase speelde in het vergunningtraject nog een rol. Met andere woorden: de overheid bracht een ‘knip’ aan tussen de bouw van een project en het in gebruik hebben daarvan. Voor dat eerste gold de bouwvrijstelling, en hoefde geen AERIUS-berekening te worden gemaakt, voor gebruik dus niet.
Dat was een welkome vrijstelling voor de bouw, nu normaliter alleen toestemming voor een dergelijk (bouw)project verkregen kan worden, indien uit onderzoek blijkt dat (nabijgelegen) individuele Natura 2000-gebieden geen (verdere) schade oplopen. In het kader van de bouwvrijstelling was dat onderzoek niet (meer) nodig, meende het kabinet, omdat op een ‘hoger schaalniveau’ een beoordeling plaats zou hebben.
Het Europees Hof van Justitie nam een kritische houding aan. Het Europees Hof van Justitie vond dat door de wetgever gepresenteerde maatregelen uit de structurele aanpak stikstof (de uit te werken routekaart SEB) louter als onderbouwing kunnen dienen, indien als maatregelen zijn uitgevoerd en de met de maatregelen verwachte voordelen ook daadwerkelijk vaststaan. Echter, de (meeste) maatregelen zijn in de praktijk nog niet uitgevoerd en de voordelen staat ook (nog) niet vast. Daar komt bij dat de maatregelen nog niet concreet zijn en in de bouw individuele keuzes kunnen worden gemaakt, die ook niet (in een algemeen pakket) zijn meegenomen. Ten slotte is de vrijstelling niet beperkt in locatie en tijd, waardoor niet alleen kleine bouwprojectjes in de wijk maar ook grote infrastructurele maatregelen van grote omvang en die de nodige tijd aanhouden werden gedekt door de (vandaag) gesneuvelde vrijstelling. Het uit te werken pakket van de wetgever biedt derhalve te weinig zekerheid. De bouwvrijstelling voldoet op dat punt niet aan de Europese richtlijn. Toestemming is immers alleen mogelijk als vaststaat, op basis van onderzoek, dat individuele Natura 2000-gebieden daardoor geen schade zullen oplopen. Die zekerheid is er niet en derhalve is de bouwvrijstelling in strijd met het Europese recht, aldus de ABRvS.
Hoe nu verder?
Het einde van de vrijstelling zal een aantal projecten doen vertragen. De bouwvrijstelling mag immers niet meer worden gebruikt bij bouwprojecten. De ABRvS maakt wel duidelijk dat de streep die door de bouwvrijstelling is gehaald, geen bouwstop zal betekenen. Immers, het was en blijft mogelijk om in het kader van een plan c.q. project een voortoets uit te voeren of een passende beoordeling te maken. Ten slotte kan, als het gaat om een project van openbaar belang, ook toestemming gegeven worden voor de activiteit. Voorwaarde is dan wel dat er geen alternatieven voor handen zijn en de schade aan Natura 2000-gebieden gecompenseerd zal worden. Hoe dan ook zal het einde van de bouwvrijstelling invloed hebben op de omgevingsvergunningen voor bouwen (die in aanvraag zijn).
Ben je aan het bouwen of ga je binnenkort bouwen, dan is het dus relevant om te bezien of een voortoets of passende beoordeling noodzakelijk is. Heb je daaromtrent vragen? Neem dan contact met ons op!