Inleiding

Na de zogenaamde PAS-uitspraken is het voor veel agrarische ondernemers lastig om hun onderneming uit te breiden. Als gevolg van de uitspraak is de passende beoordeling die ten grondslag lag aan het PAS onbruikbaar geworden als basis voor toestemmingverlening. Nu de passende beoordeling niet meer mogelijk is, lijkt salderen thans de enige mogelijkheid om nog in aanmerking te komen voor een natuurvergunning.[1] Immers, in het kader van uitbreiding mag de stikstofdepositie niet toenemen. Met andere woorden: er mag niet meer stikstof uitgestoten worden.

Intern salderen

Veel ondernemers zullen eerst bezien of intern salderen mogelijk is. Bij intern salderen wordt de bedrijfsvoering op een dusdanige wijze aangepast, dat er niet meer stikstof vrij zal komen en de stikstofdepositie derhalve hetzelfde blijft. Als dat niet mogelijk is, dan is extern salderen wellicht een mogelijkheid.

Extern salderen

Extern salderen is bijvoorbeeld mogelijk door de onderneming van een andere ondernemer op te kopen. Te denken valt aan het staken van bedrijfsactiviteiten bij de saldo-gevende partij. De kopende partij (saldo-ontvanger) neemt de stikstofemissie van de verkopende partij (saldo-gever) over en kan tot 70% van de emissie gebruiken voor het salderen van stikstofdepositie. De overige 30% vervalt en komt als het ware ten goede aan de natuur(bescherming).

Aanvullende voorwaarden extern salderen (in Limburg)

Voorwaarde voor extern salderen is wel dat de saldo-gevende partij niet deelneemt aan de stoppersregeling Actieplan Ammoniak Veehouderij, in het kader van het Besluit emissiearme huisvesting. Een tweede voorwaarde, zoals vastgelegd in de Beleidsregels intern en extern salderen in Limburg, is dat alleen het gedeelte van het bedrijf dat niet meedoet aan de Subsidieregeling sanering varkenshouderijen in aanmerking komt voor extern salderen. De natuurvergunning van de saldo-gever wordt ingetrokken.

Afwijken van gerealiseerde capaciteit

Van de 70-30 regel kan overigens wel worden afgeweken. Een goed voorbeeld is een bedrijfsverplaatsing in het kader van een te behalen Natura 2000-doel. Het verplaatsen van een bedrijf nabij een Natura 2000-gebied, kan er toe leiden dat de stikstofdepositie nabij een ander Natura 2000-gebied toeneemt. Derhalve is het in bepaalde omstandigheden mogelijk om niet 70% van de feitelijk gerealiseerde capaciteit te mogen inzetten maar 100%.

Relevant is wel dat het gaat om stikstofemissie die daadwerkelijk gerealiseerd is. Staan er bijvoorbeeld 250 runderen in een stal, doch is de vergunde capaciteit 300, dan is 300 het uitgangspunt. Als een tweede stal in aanbouw is, waarbinnen 300 runderen mogen staan op basis van de vergunde situatie, maar de tweede stal nog niet is gerealiseerd, dan blijft die tweede stal buiten beschouwing bij de feitelijke gerealiseerde capaciteit.

Nieuwe kansen?

Enige tijd geleden werd het extern salderen van overheidswege bemoeilijkt c.q. onmogelijk gemaakt. Zowel de verantwoordelijk minister als de provincies willen voorkomen dat in het kader van externe saldering ongericht en ongecontroleerd agrarische bedrijven opgekocht worden. Besloten werd dat extern salderen pas weer zou zijn toegestaan indien er “benodigde waarborgen voor het zorgvuldig (gefaseerd) openstellen van extern salderen met veehouderijen” zouden zijn, aldus de minister in haar Kamerbrief van 7 februari 2020.

De Wet natuurbescherming biedt strikt juridisch genomen (nog steeds) de mogelijkheid voor extern salderen, maar provincies steken er in provinciaal beleid – uitgezonderd de provincie Limburg – een stokje voor. Vanaf oktober gaan meerdere provincies soepeler om met het salderen van stikstofdepositie, maar er is een specifieke voorwaarde vastgelegd in beleid. De saldo-ontvanger (van ammoniakrechten) moet gegevens met betrekking tot de saldo-gevende activiteit melden bij de provincie, zodat er enigszins provinciaal toezicht bestaat op extern salderen; ter voorkoming van ongerichte en ongecontroleerde opkoop. Provincies hebben een afwegingskader, maar de vraag is natuurlijk of er harde instrumenten bestaan, anders dan de toetsing aan de bestaande beleidsregels, om extern salderen in een specifiek gebied nu al een halt toe te roepen.

Toekomst

In dat kader is het nog wel goed om op te merken dat gebiedsplannen in de toekomst wellicht als afwegingskader (binnen de gebiedsgerichte aanpak) kunnen gaan gelden, waarmee provinciale overheden een vergunning in het kader van de Wet natuurbescherming kunnen verlenen of weigeren. Als dat laatste het geval is, wordt de invloed van de provincie op het salderingsbeleid – en daarmee de bedrijfseconomische vrijheid van agrarische ondernemers – groot. Wellicht te groot?

Ten aanzien van agrarische bedrijven die in de toekomst gerealiseerd worden, valt er natuurlijk iets te zeggen voor gedegen spreiding en aanvullende ruimtelijke afwegingen, maar des te zorgvuldiger moet er gekeken worden naar uitbreiding binnen de thans gerealiseerde capaciteit bij agrarische ondernemers die hun bedrijf eenvoudigweg niet kunnen verplaatsen.

mr. drs. Bram Dirkx is advocaat bij Van der Putt Advocaten en is gespecialiseerd in het omgevings- en milieurecht. Heeft u vragen naar aanleiding van dit blog, neem dan contact op via de e-mail, dirkx@putt.nl, of telefoon: 0478 – 556674.

[1] De ecologische beoordeling en de ADC-toets blijven in dit blog buiten beschouwing.